Folk Literature
1-Folk Poetry
A-Folk Songs
Hem Okudum Hemi de Yazdım
Hem okudum hemi de yazdım
Yalan dünya senden bezdim, of
Dağlar koyağını gezdim
Yiten yavru bulunur mu?
El yazıya el yazıya
Duman çökmüş Gölyazı’ ya
Kurban olam kurban olam
Beşikte yatan kuzuya.
Elveriyor elveriyor
Orta direk bel veriyor of
Açtım baktım al yorganı
Mehemmedim (Mehmet) can veriyor
•Epic Folk Songs
Gazi Paşa Hazredi tek bir kişi
Ne kadar cesaret duttu bu işi
Her taraftan sarmış düşman ateşi
Esirgedi bizi düşmanımızdan
Manilere örnek;
Bayır bağın üzümü
Diyemedim sözümü
Eğil bir yol öpeyim
Sarhoş bakan gözünü
The folk song “İlvanlım” is also a good example of Çorum Praise Folk Songs.
In this region, melodies begin with high pitch and becomes louder. And there are stops in fifth, fourth and third levels. And it is finalized with a musical line.
The unmetered folk song in Çorum Region is a type of “Bozlak” . It is not much different from Kırşehir Bozlak but it has its own style. Some examples are : “ Ya beni de götür ya sen de gitme “ , “ Malum olsun da sana bak ne haldeyin”.
Tatyan folk songs which are common in Erzurum Region can also be seen in Çorum Region due to the immigration. “Şu uzun gecenin gecesi olsam” is an example of Tatyan folk song. Unmetered folk songs are also sung in Divanı Garip and Kerem Rhymes. In Alaca and Mecitözü, ballads, linked ballads , dervish poems and sayings are also common.
Belly dance music, bells, wooden castanets, curses, javelin-wrestling folk songs, henna-wedding folk songs are the parts of the most important parts of this region’s melody.
The first folk music compilation of Çorum was made in 1939. The team which includes Nurullah Taşkıran, Mahmut Ragıp Gazimihal, Mithat Fennen, Muzaffer Sarısözen ve Rıza Yetişen recorded folk melodies into plaque.
İlvanlım
Gayayı gırcı duttu
İlvanlım İlvanlım İlvanlım aman aman
Dibini Burcu duttu da
Al fistanlım gaytanlım
Bizde bir yar sevmeynen
İlvanlım İlvanlım İlvanlım aman aman
Köyü bir sancı tuttu
Al fistanlım gaytanlım
Guşburnuyu budarlar İlvanlım
İlvanlım İlvanlım aman aman
Işgın sürmesin deyi de
Al fistanlım gaytanlım
Bizi köyden govarlar İlvanlım
İlvanlım İlvanlım aman aman
Güzel Sevmesin deyi de
Al fistanlım gaytanlım.
Zülüf kısa yüz örtmez
İlvanlım İlvanlım İlvanlım aman aman
Sevda serinden gitmez de
Al fistanlım gaytanlım
Bu gözler seni gördü İlvanlım
İlvanlım İlvanlım aman aman
Gayrısına meyletmez de
Al fistanlı gaytanlım.
Resource : Musa Yenilmez
Compiler : Sümer Ezgü
Şu Uzun Gecenin Gecesi Olsam
Şu uzun gecenin gecesi olsam
Sılada bir evin bacası olsam (anam anam anam)
Dediler ki nazlı yarin pek hasta
Başında okuyan hocası olsam (anam anam anam )
Evlerinin önü üç ağaç çınar
Dillerim tutuşur yüreğim yanar (anam anam anam)
Eşinden ayrılan böyle mi yanar
Anam anam hangi derdima yanam (anam anam anam)
Katipler oturmuş yazıya bakmaz
Herkes sevdiğini dilden bırakmaz (anam anam anam)
Hey Allah’tan korkmaz kuldan utanmaz
Gönül defterinden sildin mi beni (anam anam anam)
B-Poems
Melektir benim yarim Pencereden bakıyor
İki alemde varım İlik olmuş akıyor
Cevretme güzel sunam Yanağına gül sokmuş
Yoktur sabra mecalim Yel estikçe kokuyor
Penceresi barmaktan Yare bir bostan çıkar
Su doldurur ırmaktan Tatlı dil dosttan çıkar
Kuzum bir şeftalü ver Kalmışım gam içinde
Al kırmızı yanaktan Gel beni yastan çıkar
Pinlik üstünde kürek Ekmekçinin kel oğlan
Yine ah çekti yürek Akşam bize gel oğlan
Her dertlere dayandın Akşam bize gelmezsen
Buna da dayan yürek Sabahacak öl oğlan
Hey halvara halvara Hey huvarda huvarda
Çingi düştü şalvara Aynam kaldı duvarda
Dudaklarım kurudu Her gün aklıma gelen
Kız yalvara yalvara Su başında pınarda
(**)İlengerde tuz olsam Şu dağların harını
Büyük evde kız olsam Küreseler karını
Yar kapıdan geçerken Şu mübarek günlerde
Evde yalınız olsam Gönderseler yarimi
(**)İlenger:Leğen
Tut ağacı tut verir Yarim çıkma başaçık
Yaprağını kıt verir Arpalar kara kılçık
Oturmuş münafıklar Hakikatli yar isen
Nazlı yare fit verir Al bohçanı yola çık
İbrik koydum pınara Kavak başı bir tutam
Doldu geldi kenara Altun atam gül tutam
Altın yüzük yolladım O yar benim olursa
Belgüzardır o yare Altmış bir oruç tutam
Kaya dibinde durdum Kayalardan kalk ta gel
Bir çift güvercin vurdum Yılan olda akda gel
Gençliğime pek yazık Benim çok ikbalim yok
Derdinden verem oldum Dört yanına bak da gel
Kayalardan kayarım Karşıdan giden atlı
Ufak para sayarım Altında kilim katlı
Köylü beni everin Anam babam sağ olsun
Kızınız severim Hepisinden yar tatlı
Karanfilim ek beni Kalenin burcu menim
Has bohçana dik beni Dil bilmez gürcü menim
Eğer meyve vermezsem Ak memenin üstünde
Kazma alda sök beni Salinen inci menim
Kekliğim taşta gezer Mani defterim açtım
Ağzında şeker ezer Gene kaynadım taştım
Benim yarim pek titiz Ayrılık şerbetini
Herkesten hile sezer Yar doldurdu ben içtim
Maşa maşaya benzer Penceresi perdeli
Köşe köşeye benzer Çiçek açtı zerdali
Yenile bir yar sevdim Kınamayın komşular
Billor şişeye benzer Bu yıl başım sevdalı
Kız gelin,gavur gelin Keklik sekişli yarim
Bu nice tavır gelin Misket nakışlı yarim
O sırma saçlarını Sen baktın ben bayıldım
Sinemde gavur gelin Baygın bakışlı yarim
C- Lullabies
Ninni çaldım beşiğine
Devlet konsun eşiğine
Düşman ölsün keşiğine (sırasına)
Ninni yavrum ninni
Gökyüzünde olur ceylan
Oldum cemalına hayran
Ankara’da Hacı Bayram
O da sana himmet etsin
Allah sana bir can versin ninni
Ninni de ninni demekten
Ben kesildim yemekten
Hastayım annem yürekten
Doktor gelsin frekten
Ninni benim yavruma ninni
Ninni benim kuzuma ninni
Elime aldım kelebi
Dolaştım Şam’ı Halep’i
Çorum’da yatan Elvan Çelebi
O da sana himmet etsin
Allah sana ömür versin ninni
Gökyüzünde olur ülker
Ciğerciğim yanar tüter
Konya’da ki molla Hünker
O da sana himmet etsin
Allah sana bir can versin
Yola giden yolcu baba
Bizde giyerik aba
Osmancık’da Koyunbaba
O da sana himmet versin
Allah sana ömür versin ninni
Ninni ninni ninnice
Akşam baban gelince
Hani yavrum deyince
Seni önüne koyunca
Öpüp garnı doyunca
Ninni yavrum ninni
Ninni ninni hu ninni
Tilki duymasın ninni
Tilki duyarsa yavrum
Hem seni yer hem beni
Ninni yavrum ninni
Kavak gibi boylanasın ninni
Söğüt gibi dallanasın ninni
Kazanılmış mal yiyesin ninni
Ninni benim yavrum ninni
2.Cliche Sayings
Regional Idioms and Sayings
Acı baldırcanı , kırağı çalmaz,
Acıkan doymam sanır,
Büyük dağın büyük dumanı olur,
Çirkin bürünür güzel görünür
Çok söyleme arsız olur, aç koyma hırsız olur
Çivi çiviyi;su sancıyı söker
Değirmene vardım derdim yanmaya, değirmen başladı çır çır dönmeye
Düşman düşmana küçük taş atmaz
Deptim keçe sivrittim külah oldu
Dolu testi su almaz
Dok ne bilir acın halinden
Dabanı güneşletti, sakalı yıldıza dikdi (Ölmek anlamında, ölüm )
Deliğine göre yama vurmalı
Dirgene dayanmayan porsuk harmana gelmez
Dadanmış kudurmuştan beterdir
Dert saklayanda kalır
Deniz suyu gibi ne içiliyu ne geçiliyu
Dost dostun ayıbını yüzüne söyler
Dil bir kulak iki;bir söyle iki dinle
Deli ile getme yola, başına gelir türlü bela
Dertsiz baş sokuda daş
Dilden gelen elden gelse dağı dağ üstüne korlardı
Dilim seni dileyim dilim; dilim senden çektiğim hep acı zulum
Dığdının dığdısı;dış kapının düğdüsü
Deliye yel verirler;eline bel verirler
Deve ile bulgur yeme üstüne kusar
Emek olmadan yemek olmaz,
Güttüğü bir koyun, ıslığı dağı tepeyi tutar,
İnsana güvenme ölür, ağaca güvenme kurur,
Katranı kaynatmakla olur mu şeker, cinsi bozuk olan cinsine çeker.
Sel ağzına yatma sel alır,
tepe başına harman dökme yel alır,
Sinek pekmezciyi tanır,
Zemheri ya iti öldürür, ya çiftçiyi güldürür,
Riddles
-Eğri büğrü nereye gidiyon
Tepesi delik sana noldu (tütün,baca)
-Bir yeri var yaydan eğri
Bir yeri var iğden doğru
Bir yeri var kazandan kara
Bir yeri var südden ağca (leylek)
-Gökten bir karpuz indi
Üçyüz altmış dilim şimdi
Otuz dilimi yenmedi emme
Geri yanı temam yendi (Yıl,Ramazan orucu)
-Bir kabağı oyarlar
İçine dınıklağı koyarlar
Çok söyleme deli oğlan
Kulağını burarlar (Ud)
-İstanbul'da süt bişer
Köpüğü buraya düşer (Mektup)
-Dizim dizim nar
Dizimecek kar
Uçtu setik kaldı dilber (Saman,Buğday)
-At durur arap biner (Sacayak,Kazan)
-Geriden attım hızınan
Yedi bin yıldızınan
Arabın atuynan ,allahın kuvvetinen (Yıldırım)
-Geriden aldım çatmayı
Çığırın gelsin Fatma’yı
Kız nereden belledin
Kol kırıp göbek atmayı (Süpürge,süpürmek)
-Bir küçücük çadırım var
Bir direği var bin cereği var(*) (Mantar)
(*) cerik :Yapılarda kullanılan uzun ince sırıklar
-Bizde bir dudu var
Eğri büğrü budu var
Bize gelin görürsünüz
Güle güle ölürsünüz (Kurbağa)
-İki oturanlar,iki gezenler
İki birbirini sevenler
İki birbirini sevmeyenler (Yerle gök,ayla gün,su ile toprak,su ile ateş)
-Ana bir kız doğurur
Ne ayağı var ne başı var
Kız bir ana doğurur
Hem başı var hem ayağı (Tavuk,yumurta)
-Bir gücücük al yastık
İçine un bastık (İğde)
-Dağdan gelir dala dala ,kuyruğunu sala sala
Labi teker gibi,altun şeker gibi (Arı,bal)
-Kolay gelsin ustalar,kurt iken kuş olmuş
Bağırsağını desteler (İpek böceği)
-Ağzından yer burnundan kusar (İbrik)
-Bir oğlum var üç bacak;alır atar kucak kucak (Anadut)
-Kafası tarak;kuyruğu orak (Horoz)
-Kepenek altında ak kuşlar (Dişler)
-Yer doymaz,oturur kalkmaz,gider gelmez (Ocak,ateş,duman)
-Hey hevayı hevayı
Yüksek yapar yuvayı
Marangozlar yapamaz
Kuyumcular dökemez (Örümcek)
-Ağaçta gülsüz nedir,hayvanlarda dilsiz nedir
Şu cihanın içinde,ay ile günsüz nedir (incir,balık,mezar)
-Sarp kayada sansar yuvası (Kulak)
-Geriden baktım akdaş gibi,yanına vardım sütlü aş gibi (Lahana)
-Ağız içinde dil,hadi bunu bil (Kaval)
-Köy içinde cıngıllı çavuş (Bakraç)
-Dam üstünde bitli şalvar (Kırağı)
Prayers
- Allah yardımcın olsun.
- Allah muradını, dileğini versin.
- Allah kazalardan, belalardan korusun.
- Allah iki cihanda yüzünü güldürsün.
- Allah helal sütünü emmiş nasip etsin.
- Allah ağzının tadını bozmasın.
- Allah mekanın cennet etsin.
- Allah analı, babalı büyütsün.
- Allah gönlüne göre versin
- Allah tuttuğunu altın etsin
- Allah kara kaşlı, kara gözlüsüne nasip etsin.
- Allah çoluğunun, çocuğunun gününü göstersin inşallah.
- Allah razı olsun.
- Arabanın tekerine taş değmesin.
- Ayağına taş değmesin.
- İki dünyada muvaffak olasın.
- Ömrün uzun, düğünün güzün olsun.
- Su gibi aziz ol, inşallah.
Curses
- Allah ocağını söyündürsün.
- Allah bin türlü belanı versin.
- Allah dert versin de derman vermesin.
- Allah malını gülerek yemeyi nasip etmesin.
- Allah'ından bul inşallah.
- Allah kara yerlere gel inşallah.
- Allah yüzünü güldürmesin.
- Allah kaşıntı versinde kaşıyacak tırnak vermesin.
- Ağzının tadıyla oturamaz inşallah.
- Ağzına kurt düşesice.
- Allah çenen çekilsin inşallah.
- Allah seni nasıl biliyorsa, öyle yapsın.
- Başını yiyesice.
- Bilinmedik dertlere tutulasıca.
- Bir yudum su diye bak da verenin olmasın.
- Boynu altında kalasıca.
- Boğazında kalasıca.
- Boyu posu devrilesice.
- Ciğerleri ağzına gelesice.
- Çaresiz dertlere tutulasıca.
- Çoluğundan çocuğundan bulasıca.
- Dilleri tutulasıca.
- Dişleri ağzına dökülesice.
- Evine varmak nasip olmaz inşallah.
- Elleri, ayakları kırılasıca,
- Evsiz barksız, yersiz yurtsuz kalasıca.
- Ettiğini bulasıca.
- Eninin körü.
- Gidişin olsunda, dönüşün olmasın.
- Gözüne dizine dursun.
- Gözü kör olasıca.
- Gözü dışarı çıkasıca.
- Gülerek oturmak nasip etmesin Allah.
- Gülerek yemek nasip etmesin Allah.
- İki yakan bir araya gelmesin.
- İki çocuğun olsun da, ikisi de kucağında kalsın inşallah.
- İnim inim iniler inşallah.
- İşleri rast gitmeyesice.
- Kara haberleri gelir inşallah.
- Kaynar kazanlarda kaynayasıca.
- Koyun gibi meleyesice.
- Kulaklarından kanlar gelesice.
- Konuşan dilleri konuşamaz olur inşallah.
- Kara tahtalara gelesice.
- Soyu kurusun.
- Şeytanından bulsun.
- Yağlı kurşunlara gelesice.