ÇORUM'A TÜRKLERİN YERLEŞİMİ
Çorum Bölgesine Oğuz Boylarının Yerleşmesi ve Türk Egemenliğine Geçiş
Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah’ın Danişmend Beyi olan Ahmet Gazi, Amasya’yı aldıktan sonra Çorum’u (Nikonya) almak için Çavlı Beyi görevlendirdi. Çavlı Bey, emirlerinden Karatekin ve Serkes Ahmet Gazi ile Çorum’a yürüdü; ancak Çorum Tekfuru (yönetici) Nastura’ya Kastamonu’dan yardım geldiği için Çavlı Bey başarılı olamadı. Bunun üzerine Melik Ahmet Gazi 30.000 kişilik askeriyle Çorum’a geldi. Beraberinde Komutanlarından İltekin Gazi de bulunmaktaydı.
Kastamonu’dan Çorum’a yardım için gelen Bizans kuvvetleri bozguna uğratılarak şehir kuşatıldı. Melik Ahmet Gazi Nastura’ya, elçisi Yahya’yı şehri teslim etmesi için gönderdi. Nastura bu teklifi reddetti. Bir haftalık kuşatmadan sonra Nikonya (Çorum) Şehri alındı (1075).
Melik Ahmet Gazi Oğuzların Alayuntlu boyundan Çorumlu oymağının başı bulunan İlyas Beyi Çorum’a yönetici olarak bırakmış; İltekin Gazi ile Osmancık’ı almak üzere Çorum’dan ayrılmıştır. Çankırı yöresinin fethi için Çavlı ve Karatekin Beyleri görevlendirdi. Osmancık alındıktan sonra burasını Alayunt boyundan Osman Bey’e verdi. Osmancık adını bu beyden almıştır.
Kısa zamanda Orta Anadolu’yu Bizans’ın elinden alan Danişmend Beyliği, Çorum ve çevresini Türk boylarına açarak Anadolu’nun Türkleşmesine katkıda bulunmuştur. Bu bölgede Oğuz Türkleri yerleştikleri yerlere boylarının ve oymaklarının adlarını vermişlerdir. Köy, mahalle, dere, tepe, dağ ve ova gibi bazı yer isimleri Oğuz boylarının adlarını taşımaktadır. Bayat, Büget, Kayı, Kınık, Salur, Avşar, Bayındır, Karakeçili, Karaevli, Dodurga verilen boy ve oymak adlarından bazılarıdır.
Anadolu'nun Türkleşmesinde Oğuz Boylarına mensup Türkmenlerin büyük rolü olmuştur. Bu çerçevede Karadeniz Bölgesi'ne de Oğuz Boylarına mensup çok sayıda Türkmen’in yerleştiği görülmektedir. Bu Türk boyları bölgenin hem fetihlerle hem de iskanlarla Türkleşmesini sağlamışlardır. Prof. Dr. Faruk SÜMER'in araştırmalarından yapılan tespitlere göre: XVI. Yüzyılda, Amasya, Canik (Samsun), Çorum, Karahisar-i Şarki, Kastamonu, Kengiri (Çankırı), Sivas ve Trabzon sancaklarındaki yer adları incelendiğinde, Yirmi dört Oğuz Boyunun 21’i yerleşmiştir. Bunlar: Kayı, Bayad, Kara-Evlu, Yazır, Döğer, Todurga, Afşar, Kızık, Beğ-Dili, Karkın, Bayındır, Çavundur, Çepni, Salur, Eymür, Ala-Yundlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva ve Kınık boylarıdır. Bölgede bu boylara ait 268 yer adı bulunmaktadır.
Kıyı şeridi başta olmak üzere, Karadeniz Bölgesi'nin Türkleşmesinde özellikle ÇEPNİLER önemli rol oynamışlardır.
Anadolu'nun fethinden sonra bölgeye yerleşen Türklerin Çorum bölgesini yurt ve otlak olarak kullandıkları kayıtlardan anlaşılmaktadır.
Bölgede en çok köy ve yer adı bırakanlar Bayat, Eymir, Kargın, Yapar ve Çavuldur boylarıdır.
İlimizde Oğuz boylarının isimlerini taşıyan yerler:
1-Avşar (Kargı- köy)
· Avşar Divanı (Alaca’ da bir bölge)
2-Alayuntlu (Mevki adı)
3-Bayat (ilçe)
· Bayat (Çorum’a bağlı bir köy)
· Bayat Gediği (Bir dağ gediği)
· Bayat Mezarı (Bayat köyü etrafında bir mevki)
· Bayat Su Kavşağı (bir mevki adı)
· Bayat Çayı (Bir çay)
· Bayat (Kargı ilçesinde bir köy)
4-Bayındır (Mecitözü ilçesine bağlı bir köy)
· Bayındır Ovası (Bir mevki)
5-Becek (ören yeri)
6-Beydili (Merkeze bağlı bir köy)
· Beydili (Bayat ilçesinde bir köy)
7-Büğdüz (Merkeze bağlı bir köy)
· Büget (Merkeze bağlı bir köy)
8-Çetmi (İskilip ilçesine bağlı bir köy)
· Çepni (Çorum merkezde bir mahalle)
9-Dodurga (İlçe)
10-Döker (Döger) (Bir mevki)
11-Eskiyapar (Alaca ilçesine bağlı bir köy)
12-Evlik (Osmancık ilçesinde bir köy)
13-Eymir (Merkeze bağlı bir köy)
· Eymir Çayı (Bir mevki)
· Eymir Sırtı (Bir mevki)
· Eymir Gölü (Bir mevki)
· Eymir (Osmancık ilçesinde bir mahalle)
14-Gürleyik (Osmancık ilçesinde bir mahalle)
15-Karaevli (Karaevliya) (Uğurludağ ilçesinde bir köy)
16-Kargın (Alaca ilçesine bağlı bir köy)
· Kargın (İskilip İlçesi Evlik köyüne bağlı bir mahalle)
· Kargın (Bir mevki)
· Kargın (İskilip İkipınar köyünde bir mahalle)
· Kargın (İskilip ilçesi Kavak köyünde bir mahalle)
· Kargı (Kargın) (Mecitözü İlçesine bağlı bir köy)
· Kargın Yaylası (İskilip Deveci dağında bir yayla)
· Kargı (İlçe)
· Kargı (Osmancık ilçesinde bir köy)
17-Kayı (Çorum merkeze bağlı bir köy)
· Kayı (Oğuzlar ilçesinde bir köy)
· Kayı (Mecitözü ilçesinde bir köy)
18-Kınık (Çorum merkeze bağlı bir köy)
· Kınıkdelileri (Merkeze bağlı bir köy)
19-Salur (Çorum merkezde bir köy)
20-Yavu (Laçin ilçesinde bir köy; şimdiki ismi Gökgözler.)
· Yavu (İskilip ilçesinde bir köy)
· Yıva (Bir mevki)