Alaca İlçesinin tarihi M.Ö. 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Eskiçağ’ da ilçe merkezinin bulunduğu alan, “Etonia” olarak geçmektedir. Bölge tarihte büyük medeniyetlere tanıklık etmiş, Hatti ve Hititlerin hakimiyetinde kalmıştır. 19. Yy kaynaklarında Hüseyinabâd olarak geçen ve bucak olan Alaca 1919’da ilçe yapılmıştır. Alaca belediyesi ise 1920 yılında kurulmuştur.

İlçenin şehir merkezine uzaklığı 50 km’dir. Yozgat-Çorum, Sungurlu-Tokat karayollarının kesiştiği yerde bulunmaktadır. Kuzeyinde Çorum, güneyinde Yozgat, doğusunda Çekerek, batısında Sungurlu vardır.

Alaca’da ziyaret edilebilecek en önemli yer İlçenin de adını almış olan Alaca Höyük’tür. Cumhuriyet döneminin ilk resmi kazısı olan Alaca Höyük’te kral mezarları, aslan sfenksleri, tapınak, sunak, III.II ve I. kültür dönemlerinin izleri açığa çıkartılmıştır. Elde edilen eserlerin bir kısmı Alacahöyük Müzesi’nde sergilenirken bir kısmı da Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin en değerli koleksiyonlarını oluşturmuştur.

İlçe de Alaca Höyük’ten başka, Eskiyapar ve Mahmudiye’ de halen bilimsel kazılar devam etmektedir. Hitit Dönemi yerleşimleri olan, Kalınkaya ve Pazarlı ören yerleri, Örükaya Barajı, Gerdekkaya mezarı ilçenin diğer önemli tarihi yerleridir.

İlçe merkezinde 1763 yılında Ömer Osman Paşa tarafından yaptırılan Eski Cami ile 1893 yılında Ardahan Göçmeni Şeyh Efendi tarafından ahşap olarak yaptırılan Yeni Cami ve Hüseyin Gazi Türbesi de tarihi değeri olan yapılardır.

İlçe merkezinde 7 mahalle ve ilçeye bağlı 101 köy vardır.

Coğrafi Yapısı

 İlçe yüzölçümü 1.346 km², rakımı 950 m’dir. Çorum’a 52 km, Yozgat’a 53 km, Sungurlu’ya, 43 km mesafededir. İlçe yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 376 mm.’dir.

 Turizm

Alaca ilçesi Çorum’un tarihi, kültürel ve doğal güzellikleri içinde önemli bir yer oluşturmaktadır.  Bu bağlamda ülkemizin arkeolojik çalışmalarında ilklere sahip olan ilk bilimsel ve milli kazı olan Alaca Höyük Ören yeri ve Gölpınar Hitit Barajı, Helenistik Döneme tarihlenen Örükaya Barajı, Hitit Medeniyetinin üç önemli merkezinin oluşturduğu üçgenin ortasında kalan bereketli bir ovada Eski Tunç Çağından günümüze değin iskan gören Eskiyapar Kazısı; önemli bir Frig merkezi olan Pazarlı Höyük; M.Ö II. yüzyıla tarihlenen Gerdek Kayası Mezar Odaları; üzerinde Hitit, Frig, Bizans, Selçuklu dönemlerine ait izler taşıyan Kalehisar; Selçuk mimari özellikleri gösteren Behramşah Külliyesi; Hüseyin Gazi  Türbesi ilçenin kültürel envanterinden yer alan önemli yerlerdir.

Alaca İlçemizin Hingal, Psihaluj, Şıps-Mamıse gibi Muhacir ve Çerkes yemeklerinin dışında geleneksel düğün yemekleri Katıklı Aş, Soğukluk Aşı, Keşkek, Yahni, Bulgur Pilavı, Yanıç, Cızlak, Puğurt, Hasıda, Sütlaç, Cacık ve Kayısı Hoşafı sayabileceğimiz yüzlerce çeşit lezzetten bazılarıdır.

Alaca Mor Soğanı, Alaca Yanıç Böreği ve Alaca Yarma Aşı ilçenin coğrafi işaret almış meşhur ürünleridir.

Hitit Yürüyüş Yolu Parkurları

Görkemli tarihi kalıntılara ev sahipliği yapan Hititlerin antik kentlerinden geçen Hitit Yolu, 2011 yılında Hititlerin yaşadığı bölgeler arasında işaretlenen 11 kısa ve 6 uzun mesafeli olmak üzere toplam 17 yürüyüş parkurundan oluşmaktadır.

Alacahöyük-Hattuşa-Şapinuva üçgeninde Alaca İlçesi sınırlarını da kapsayan bölgede yer alan rotaların toplam uzunluğu 380 kilometreyi bulmaktadır. İşaretlemeleri tamamlanan, yön levhaları dikilen ve GPS koordinatları çıkartılan rotalar bölgede kültür ve doğa turizminin gelişmesine fayda sağlayabilir.