Bayat, tarihi 1400’ lü yıllara dayanan bir yerleşim birimidir. İskilip İlçesine bağlı bir nahiye iken  1958 yılında ilçe olmuştur. İlçe adını Oğuzların 24 boyundan birisi olan Oğuz Han’ın büyük oğlu Gün Han’ın Kayı’dan sonra ikinci oğlu olan Bayat’tan almaktadır.

İlçenin yüzölçümü 770 km², rakımı 625 m. dir. İlçeye bağlı merkezde 5 mahalle ve 40 köy mevcuttur. Orta Karadeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesinin kesim noktasında yer alır. Çorum’a uzaklığı 83 kilometredir. İlçedeki en önemli akarsu Karatepe ve Öbek Tepesinden çıkan kar suları ile beslenen Kuzeyden güneye doğru 45 km’lik bir vadi oluşturan ve Kızılırmak’a dökülen Bayat Çayıdır. İlçenin kuzeyinde 2013 m yüksekliğinde Öbek Tepesinin yer aldığı Karatepe mevcuttur. Kuzeyden güneye doğru gidildikçe rakım küçülerek 500 m ye kadar düşmektedir. Bu nedenle İlçe kuzeyi dağlık, güneyi küme halinde tepelerin ve kısmen ovaların yer aldığı kırık, dalgalı ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İlçenin kuzeyinde yer alan dağlık ve ormanlık kesimde Karadeniz iklimi, güneyde ise, karasal iklim hüküm sürmektedir. İlçe iki iklim arasında geçiş bölgesinde yer almaktadır. Bu sebeple yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Yağışlar düzenli olmayıp, en çok ilkbahar mevsiminde yağış almaktadır. İlçenin dağlık kesimi genelde çam ve meşe ormanı ile kaplıdır. Ovalık kesimde ise bozkırlar yer almaktadır.

Bayat İlçemizde kültür turizmi, doğa turizmi ve inanç turizmi yapılmasına imkan sağlayabilecek potansiyeli oluşturan doğal, tarihi ve kültürel varlıklar mevcuttur.

DOĞA (EKO) TURİZMİ

Köroğlu Dağlarının doğuya uzantısı üzerindeki ormanlık ve yaylak bölgelerde yıllardan beri yaylacılık yapıla gelmektedir.  Kızılırmak Havzası Gastronomi ve Yürüyüş Yolu kapsamında belirlenen rotalar Bayat İlçemizi de içine almakta, amaçlanan turizm faaliyetleri bölgenin iklim ve bitki yapısıyla da örtüşmektedir.  Doğa yürüyüşü, Kampçılık ve Karavancılık, Yaylacılık, İzcilik, Foto Safari gibi turizm türleri ilçede yapılabilir.

İlçeye 25 km mesafede ilçenin kuzeyinde dağlık Karatepe mevkiinde yer alan Kuşçaçimen Yaylasında yöre halkı yayla geleneğini sürdürmektedir. Zengin bitki örtüsü ile kaplı olan yaylada sarıçam, karaçam ve köknar ağaçları dikkati çekmektedir. Bol su kaynakları ve bozulmamış doğa yapısı ile yayla turizmine elverişli alanların başında gelir. Burada özellikle yaz aylarında kampçılık ve karavancılık yapılabilir. Bölgedeki  Kunduzlu , Demirbükü ve Yalak Yaylaları da benzer faaliyetlerde kullanıma uygundur.

Kunduz Göleti ve Bayat ilçesine 18 km uzaklıktaki Hasan Gölü’de kampçılık ve karavancılık yapılması amacıyla ilçenin doğa turizmi kapsamında değerlendirilebilir. İlçeye  3 Km uzaklıkta Peri Bacaları da ilginç yapısı ile dikkat çeken doğal bir oluşumdur.

KÜLTÜR TURİZMİ

Derekutuğun Köyü, Erikli, Karanlık Dere ve Mazı Önü Mevkilerinde M.Ö. 4. Bine tarihlenen alanda Eski Tunç Çağına ait seramik eserler ve bakır yataklarının varlığı tespit edilmiştir. Bir insanın güçlükle girebildiği galerilerde arkeolojik çalışmalar yapılmıştır. Derekutuğun Maden Galerisi Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1. Derece arkeolojik sit alanı olarak tescili yapılmıştır.

Yerliköy Köyü, Akkaya Mevkii’nde ilçe merkezinin 7 km güneyinde yer alan Akkaya Höyük Hitit ve Roma Dönemine ait arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmiştir.

Kunduzlu Beldesi Karayolunun 5. Kilometresinde yolun sağında bulunan kireç taşı kayalıklarda, batı tarafında tek diğeri ise iki odalı olan ve Roma dönemine tarihlenen iki adet kaya mezarı vardır.

 İNANÇ TURİZMİ

Bayat ilçemizde Kültür Varlığı olarak tescilli camiler ve İnanç turizmi kapsamında ziyaret edilebilecek türbeler mevcuttur.

İlçedeki Emirbey  (Eski) Camii kitabesinde 1846 yılında yapıldığı belirtilmektedir.  1800’lü yıllara tarihlenen başka bir tescilli yapı İlçemiz Çayköy Köyünde yer alan Çayköy Camii’dir. İlçe merkezindeki Tepebayat (Eski-Hatipoğlu) Camii Kültür varlığı olarak tescilli olmamakla birlikte kitabesinde caminin yapılış tarihi 1218 olarak yazılıdır. 

İlçede ve köylerinde Hasan Çelebi, Kurtdede, Belören, Tevekli, İleği, Yenişıhlar, Emirşah, Asma Tepesi ve Kubbettin adıyla bilinen 9 adet türbe olduğu tespit edilmiştir. Bunlardan Hasan Çelebi Türbesinin Hacı Bektaşi Veli’nin yanında yetiştikten sonra Bayat halkını aydınlatmakla görevlendirilen Hasan Çelebi’ye ait olduğu rivayet edilmektedir. Türbenin mezar taşındaki kitabede Hasan Çelebi’nin ölüm tarihinin Hicri 900 olarak yazılı olduğu tespit edilmiştir.