Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerini batıya bağlayan yol üzerinde bulunan Osmancık, İl merkezine 56 km uzaklıktadır. Çorum-Kargı ile Samsun-İstanbul yollarının kavşak noktasındadır. Çorum'un en eski ilçelerinden biridir. 1075 yılında Türk egemenliğine girmiştir. Bu tarihten sonra Oğuzların Alayunt’lu boyundan Sorgun Oymağı Beyi Şerafettin Osman Gazi bölgeye emir olarak atanınca, kendi oymağının adını buraya vermiş ve kentin Eflanos olan ismi Sorgun olarak da anılmıştır. Şerafettin Osman Gazi Osmancık’ta oturmuş, buradan İskilip , Hacıhamza ve Çorum havalisini yönetmiştir. 1177 yılında Danişment’lilerin yıkılmasından sonra Osmancık, Anadolu Selçuklu Devleti’ nin yönetimine geçmiştir.
1423 yılında Amasya’ya , 1596 yılında Çorum Sancağına, 1864 yılında yeniden Amasya’ ya bağlanmış, 1924 yılında Çorum İli’ nin ilçesi olmuştur.
Çorum’a uzaklığı 59 kilometre olan ilçenin yüzölçümü 1.187 km², rakımı 430 metredir. İlçe merkezinde 18 mahalle ve ilçeye bağlı 55 köyü vardır.
Coğrafi Yapısı
İç Anadolu ve Karadeniz arasında geçiş iklimi olduğundan ılıman iklim yapısına sahiptir. Genel olarak yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve yağışlıdır. İlkbahar ve sonbahar uzun sürer. Yağışlar genellikle ilkbaharda görülür. Yıllık ortalama yağış miktarı 368,1 mm. dir.
Osmancık oldukça zengin bir akarsular ağına sahiptir. Bu ağın en büyüğü Kızılırmak’tır. Bu nehrin İlçe hudutları içindeki uzunluğu 80 km.dir. Osmancık’ a girmeden ve girdikten sonraki toprak yapısı nedeniyle rengi kızıl, yer yer kirli sarıdır. Kızılırmak’a karışan diğer akarsular Kavşak Çayı, İncesu Deresi, Karalar ve Yukarızeytin dereleridir.
Bitki örtüsü dağlık bölgelerde çam, meşe ve ardıç ormanları, bunların dışında kalan yerlerde ise stepler şeklindedir.
Arazi yapısına metaformik ve volkanik kütleler hakimdir. Ayrıca karbon miktarı % 5 oranına kadar yükselen zengin linyit yataklarına rastlanmaktadır. Yaylabaşı ve Kumbaba köyleri linyit bakımından zengindir ve özel işletmeler linyit üretim faaliyetlerini sürdürmektedir.
İlçenin en önemli vadisi Kızılırmak Vadisidir. Çok verimli olan bu vadi boyunca irili ufaklı tepeler ve dağlar , Kızılırmak’a paralel olarak uzanır.Bu dağların en önemlileri Çal ve Ada dağlarıdır. Çal Dağlarının en yüksek tepesi “Büyük Çal” 1.750 metre,. Adadağ serisinin en yüksek tepesi Dedeçal 1.770 metre’dir. Osmancık’ı çevreleyen dağların en yükseği 1.864 m. ile İnegöl dağıdır.
Kültür ve Turizm
Çorum'un en eski ilçelerinden biri olan Osmancık geçmişten gelen önemli bir tarihi mirasa sahiptir. Osmanlı döneminde İpek Yolu üzerinde yer alan ilçe günümüzde de Samsun-İstanbul karayolunun kavşak noktasındadır. Bölge tarımı için önemli bir su kaynağı olan Kızılırmak’ın ilçe merkezinden geçiyor olması da Osmancık’a cazibe katmaktadır.
Osmancık'ta Koyunbaba Köprüsü ve Türbesi, Kandiber Kalesi, Koca Mehmet Paşa Camii (imaret camii) Baltacı Mehmet Paşa Çeşmesi görülmeye değer yelerdir.
Osmancık İlçe merkezinde Kızılırmak üzerinde bulunan Koyunbaba Köprüsü II. Beyazıt zamanında 1489 yılında yapılmıştır. Uzunluğu 250 m., genişliği 7,5 m. olan köprü dikdörtgen kesitli sarı kesme taşlardan yapılmıştır. Sivri kemerli 19 gözlüdür. Ancak bugün zamanla ırmak birikintileriyle dolması nedeniyle 15 gözü görülebilmektedir.
Adını ünlü Türk velilerinden Koyunbaba’ dan alan köprünün kitabesi Arapça harflerle yazılmıştır. Birbirine paralel 5 sıradan meydana gelmektedir. Kitabede köprüyü yaptırandan bahsedilmekte olup, köprü mimarı hakkında herhangi bir bilgi verilmemektedir.
İlçe merkezinde Kızılırmak’ın kuzey kenarında doğal bir kayalığın üzerine inşa edilmiş Kandiber Kalesi kare planlı olarak moloz taş ve Horasan harcı ile yapılmıştır. Kalenin ilk kuruluşunun Roma Döneminde başladığı bazı kaynaklar ile güneyinde yer alan Roma Dönemi kaya mezarlarından anlaşılmaktadır.
Osmancık Kandiber Kalesi restorasyonu birinci etabı kapsamında yürüyüş yolları seyir terası ve kafeterya tamamlanmıştır.
Tarım ve Doğal Güzellikler
İlçe yakınında yer alan Adatepe Mesire Yeri piknik ve günübirlik gezi için değerlendirilebilir.
Karadeniz bölgesini İç Anadolu’ya bağlayan bir vadide, Kızılırmak’ın bereket saçtığı topraklarda yer alan Osmancık tarımsal üretimi, orman varlığı ve tarihten gelen zengin kültürü ile eko turizm açısından da önemli değerlere sahiptir. İlçenin simgesi olan pirinç tarımsal üretimde önemli bir yer edinmektedir. Irmak boyunca yeşilden sarıya motifler oluşturan çeltik tarlaları su doldurma ve ekim aşamalarında ise farklı bir görsel şölene dönüşmekte, fotoğraf tutkunları için bu dönemde bölgeye geziler düzenlenmektedir.
Çam, kayın ve meşe ağaçlarıyla kaplı Kunduz ormanları her mevsim farklı bir güzelliğe bürünürken, Gölbel Gölü, Başpınar Karaca Yaylası Osmancık’ın diğer başlıca görülmeye değer doğal güzelliklerini oluşturur. Bunların dışında kaya tırmanışı yapılmaya müsait Baldıran Kanyonu’da ilçede doğa turizmi açısından değerlendirilmeye uygundur.
Osmancık’ta Koyunbaba Türbesi etrafında yer alan 15 kadar menengiç ağacı, anıt ağaç olarak tescillenmiştir.
Yürüyüş Yolları
Kızılırmak Havzası Gastronomi ve Yürüyüş Yolu rotalarında 4 tanesi; Zeytin Yangın Gözetleme Kulesi-Gölbel Gölü (5 km) -Gölbel Gölü-Karalargüney Köyü Karacakaya Mahallesi (5 km) - Karaca Yaylası-Başpınar (9 km) - İnegöl Yangın Gözetleme Kulesi-Karaca Yaylası (11 km) Osmancık ilçemizde yer almıştır.
Osmancık, tarihi değerleri ve doğal güzellikleri birlikte düşünüldüğünde, İlçe merkezinin karayolu ulaşım ağı üzerinde bulunmasının sağladığı katma değerin de etkisi ile turizmin gelişmesine açık bir ilçemizdir.